"Wat je verkeerd denkt en gelooft,
zal je verkeerd moeten leven"
"De wet en het recht is voor iedereen gelijk,
omdat de mensen ongelijk zijn"
"Ik ben er voor vele tijden
of wel voor de individuen
van vele komende tijden"
Constantin Brunner (1862-1937)
Filosoof, Wijsheids-leraar en Visionair
- Rebel tegen de academische school-filosofie
- Vertegenwoordiger van een moderne eenheids-filosofie, die de afstand tussen lichaam en geest overbrugt
- Criticus van antisemitisme
- Vechter voor de rechtstaat en mensenrechten
- Stemmen over Brunner -
"Het doet me goed, dat je er bent. De tijd lijkt weer leefbaar."
– Walther Rathenau
"Eindelijk is hier weer iemand die zijn armen wijd over de wereld uitstrekt."
– Gustav Landauer
"Het is mij een genoegen om mijn verering van de grote denker Constantin Brunner te bevestigen."
– Max Horkheimer
"Hier is hij weer, die diepe, oorspronkelijke menselijkheid."
– Yehudi Menuhin
- Aktualiteiten -
Nieuwe bronnen:
Onze nieuwste videodigitalisering: Hans Raphael Goetz (1921-2013) was een Deens musicus en filosoof van Duitse en vooral Duits-joodse afkomst. Zijn vader was George Goetz (1892-1968), de secretaris-generaal van de "Vereniging voor Liberaal Jodendom in Duitsland" en hoofdredacteur van het "Joods-Liberaal Nieuwsblad", die ooit naar Denemarken was gevlucht om aan de nazi's te ontkomen. Na de dood van George Goetz, die een vriend van Constantin Brunner was, werd zijn zoon Hans ook actief in het Internationale Constantin Brunner Instituut (ICBI) en was er voorzitter van van 1992 tot 2006. Dit interview, dat gedigitaliseerd werd en voor het eerst openbaar gemaakt, is uit deze periode. Goetz spreekt daarin over zijn familie en de relatie tot Brunner, en over Brunner's filosofie en politieke theorie. Goetz bespreekt ook de verschillende discussiegroepen van Brunner, zoals de "Czernowitz Circle". Het interview werd afgenomen in het Duits.
Deze video toont Brunner's laatste studeerkamer vanuit zijn ballingschap in Den Haag. De niet eerder
gepubliceerde opnames dateren uit de jaren '90 en zijn in 2019 door ons opnieuw gemonteerd. De kamer, die lange tijd onaangeroerd was gebleven, werd later opgeheven en het merendeel van de
voorwerpen en boeken werd aan het Leo Baeck Instituut in Berlijn geschonken.
Dit interview (duits) met de beroemde violist Yehudi Menuhin (1916 – 1999) over de filosoof Constantin Brunner werd in 1994 in Londen opgenomen en is in 2018 door onze stichting gedigitaliseerd.
Nieuwe publicaties:
Jüdische Miniaturen, Vol. 301
Fritz Ritter. Mehrfachbegabt und der Hölle entronnen
Hentrich & Hentrich: Berlin 2022
Renate Stolte-Batta, bestuurslid van de Stichting ICBI, presenteert een interessante persoonlijkheid uit de Brunner-kring in de bekende serie "Jüdische Miniaturen" ("Joodse miniaturen"):
"Fritz (Frederick) Ritter (1896-1987) was acteur en betrokken bij Brechts "Dreigroschenoper" ("Driestuiversopera") in Berlijn in 1928. Tegelijkertijd schreef hij met passie romans. Als joodse
emigrant in de VS kreeg hij zelfs een hoogleraarschap Duits en Latijn aangeboden en maakte hij naam in de academische wereld als vertolker van Hofmannsthal en als weldoener. Hij trad ook op als
recitant, vooral in de VS, en bracht het publiek in vervoering met liederen van bijvoorbeeld Kurt Weill of het Weense Volkstheater. Hij had de uitsluiting en ontrechting van Joden in Berlijn aan
den lijve ondervonden. Zijn leven lang bestudeerde hij de Duits-joodse filosoof Constantin Brunner, tot wiens kring hij behoorde. Hij was sinds 1935 getrouwd met de schilderes Ida (Adi) Ritter.
[...]"
Hans Werner, lid van het bestuur van de Stichting ICBI, heeft een samenvatting van Brunners filosofie in het Nederlands geschreven:
Constantin Brunner
De leer van de geestelijke denkers en van het volk
Het boek is verschenen in oktober 2022, ISBN: 9789464436488. Het is te koop in de boekhandel, bijvoorbeeld hier.
Het is goed dat een selectie van fragmenten uit Brunners "Die Lehre von dem Geistigen und vom Volke" nu in het Nederlands beschikbaar is in de vertaling van Hans Werner. Brunner schrijft lang en geeft weinig uitleg. Deze selectie overwint deze obstakels, zodat de moderne lezer van het Nederlands toegang krijgt tot Brunners boeiende denken.
Er is een Aschkenas-bundel verschenen met een themanummer over Constantin Brunner! Het bevat de volgende bijdragen (Duits):
- Stenzel, Jürgen: Einführung
- Zimmer, Robert: Constantin Brunner als Denker der Moderne. Eine biographische und philosophische Skizze
- Stenzel, Jürgen: Constantin Brunners Auffassung des Jüdischen
- Springborn, Matthias: Emanzipation von der jüdischen Orthodoxie. Die Jugend- und Lehrjahre 1862-1890 des Leo Wertheimer alias Constantin Brunner
- Rodan, Martin: Constantin Brunner und das prophetische Judentum
- Werner, Hans: Gottesbegriff und Gotteserkenntnis bei Constantin Brunner und Martin Buber
- Rolletschek, Jan: Gustav Landauer und Constantin Brunner. Umrisse einer Begegnung
- Krah, Franziska: Der »große Philosoph« und der ihm »lieb gewordene Verein«. Zum Verhältnis von Constantin Brunner und dem Centralverein deutscher Staatsbürger jüdischen Glaubens
- Hahn, Hans-Joachim: »Die angesteckten Juden«. Constantin Brunners Antizionismus
- Baltschev, Bettina: »Wie ich in meinem Lande bin, so ist mein Land in mir«. Constantin Brunner im holländischen Exil 1933-1937
- Fotos aus dem Leo Baeck Institute, Archiv im Jüdischen Museum Berlin, Constantin Brunner Collection VI
- Zeittafel
- Bibliographie
- Battenberg, J. Friedrich: Erinnerung an Prof. Dr. Helmut Castritius
- Personen- und Ortsregister
Klik hier om naar de online editie van het themanummer bij uitgeverij de Gruyter te gaan.
Bij Uitgeverij Königshausen & Neumann is in april 2019 een “Brunner-Reader” verschenen (Duits), die een tekort verhelpt, dat door iedereen die zich met Brunner bezig houdt of wil houden, wordt gevoeld: Robert Zimmer en Jürgen Stenzel hebben de belangrijkste passages uit het totale oeuvre van Brunner geselecteerd en in één band verzameld, zodat een beknopt overzicht van zijn filosofie nu beschikbaar is.
Samengesteld door Jürgen Stenzel en Robert Zimmer, Uitgeverij Königshausen & Neumann, Würzburg 2019, 450 blz., € 24,80, ISBN 978-3-8260-6493-7
Met een voorwoord introduceert Robert Zimmer de filosoof Constantin Brunner, zijn leven, werken en invloed. De uit de belangrijkste boeken en essays geselecteerde passages zijn gegroepeerd in vijf hoofdstukken, die ieder apart ingeleid worden, zodat de context voor de passages duidelijk is. Een tijdlijn en bibliografie is bijgevoegd.
Recensie van het boek:
Hans-Rüdiger Schwab, „Was du nicht richtig denkst, das musst du verkehrt leben“. Ein Constantin Brunner-Lesebuch, in: Jahrbuch für Lebensphilosophie IX (2018/19), p. 395–399. [hier via link te downloaden]
Publicaties:
Brunners meest omvangrijke boek over antisemitisme (oorspronkelijke titel "Der Judenhaß und die Juden", 1919) is nu beschikbaar in het Frans dankzij de vertaling door Jacques Aron, die er ook een voorwoord bij schreef.
LA HAINE DES JUIFS ET LES JUIFS
Un bilan de l'antisémitisme pré-nazi
Constantin Brunner
Traduction de l'allemand et introduction par Jacques Aron
Uitgever's boek beschrijving:
"In de loop der jaren heeft de Duitse filosoof van joodse afkomst Constantin Brunner (1862-1937) zich ontpopt als een unieke figuur op het kruispunt van het klassieke denken (Spinoza, Kant, Hegel) en het joodse monisme, die een unitaire speculatieve theorie articuleerde met kennis van natuurlijke en historische feiten. De ondervraging van zijn dubbele Joodse en Duitse conditie dwong hem tot het opstellen van een analyse van het politieke antisemitisme dat zich vanaf 1880 ontwikkelde. Daarin bestrijdt hij deze vorm van verzet van de civiele samenleving tegen de rechtsstaat van alle burgers, ongeacht hun geloofsovertuiging of culturele tradities. Hier, in 1919, geeft hij de meest volledige synthese hiervan, voordat het nationaal-socialisme het antisemitisme radicaliseerde tot een programma van joodse uitsluiting."
Jacques Aron heeft alle gedichten van Brunner verzameld in een Frans-Duitse bundel, met zijn eigen vertalingen van de gedichten in het Frans:
LA PHILOSOPHIE POÉTIQUE DE CONSTANTIN BRUNNER
Avec les poésies complètes du philosophe en version bilingue, traduites par l'auteur (2022)
Uitgever's boek beschrijving:
"Constantin Brunner (1862-1937), een Duitse filosoof van Joodse afkomst, probeerde, geïnspireerd door het werk van Spinoza, voor het eerst een synthese te maken van de Hegeliaanse dialectiek en een stroming in de Joodse filosofie, gebaseerd op de fundamentele eenheid van bestaan en denken. Vanaf 1928 stelde hij in Materialisme en Idealisme dat deze twee benaderingen fundamenteel onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Daarom wilde hij dit monistische principe op alle mogelijke manieren vertalen, ook in de poëtische vorm. Wij benaderen dit bijzondere probleem met de vertaling van zijn gedichten."
Ons stichtingsbestuurslid, de Romaanse filoloog Dr. Martin Rodan, heeft nu zijn werk (vertaald als "Onze onbekende Europese cultuur"), dat oorspronkelijk in het Frans is verschenen, in het
Slowaaks laten vertalen. De uitgever beschrijft het als een "originele kijk op de culturele geschiedenis van Europa". Niet onvermeld mag blijven dat Brunner er ook in voorkomt, en daarom
vermelden wij het hier graag. Een Duitse vertaling van het boek is momenteel in voorbereiding.
Jüdische Miniaturen, Vol. 207
Constantin Brunner. Philosoph und Weisheitslehrer.
Hentrich & Hentrich: Berlin 2017
Robert Zimmer geeft een inleiding tot Brunners biografie, levenswerk en denken (in het Duits). Brunners hoofdwerk "Die Lehre von den Geistigen und vom Volke" (1908) wordt beschreven en Zimmer wijst op de verbinding ervan tussen een rationele interpretatie van de wereld, mystieke eenheidsfilosofie en verlichte politieke en sociale theorie. Brunner verbond de systematische aanspraak van de theoreticus met het praktische levensstreven van een wijsheidsleraar. Te ontdekken is een origineel en productief denker die een geheel eigen bijdrage heeft geleverd aan de filosofie van de moderniteit.
Symposiumverslag:
Constantin Brunner im Kontext. Ein Intellektueller zwischen Kaiserreich und Exil.
De Gruyter: Berlin 2014
